Los desiertos de Atacama son azules*

Los desiertos de atacama no son azules ya ya dime
lo que quieras

Tebinquinche, por Ana López

Naceu en Calama. Era o primeiro de nove irmáns e tivo que traballar a vida toda para alimentar os que viñeron detrás. Nunca lle importou. Quería muitísimo á súa nai, faría calquera cousa por ela e ademáis gustáballe estar ocupado, sentirse útil. Porén, ás veces, fastidiáballe darse conta de que nunca podería chegar a ser alguén.

Alguén importante, enténdase ben.

Aprendeu a ler nos xornais que empregaban para envolver a froita que levaban as mulleres dos enxeñeiros da mina. El nunca quixo entrar ao cobre. Dar daba muitos cartos, sabíao ben, pero esos cartos non os levaban os mineiros sen estudos, senón os homes estudiados que viñan de Santiago. Mentres, os que baixaban ao furado, os que naceran ao seu carón, caían como moscas antes tempo, antes de ver ler os fillos, aínda que fose nos xornais que empregaban para envolver a froita nunha tenda de mala morte.

Cando o irmán máis pequeno comezou a traballar, el decidiu buscar fortuna fóra de Calama. Unha noite, despois de cargar a froita para San Pedro, subiu dun chimpo á camioneta. "Que fas?", preguntoulle o tratante. "Vou con vostede", respondeu.

Traballou dez anos para aquel home, ata que a coñeceu a ela.

Cáterin era o amor da súa vida. Era estranxeira. Atopáraa unha noite estrelada, de muito frío, a carón do lume, no Ayllú, e non lle quitou ollo dende que entrou pola porta. Sabía que non era de San Pedro, porque non a vira nunca. Nos seus 25 anos de vida non sentira medo semellante ao que sentira cando a viu por primeira vez. Se a tivese visto antes, saberíao. Tardou tanto en decidirse a falar con ela que cando se quixo dar conta estaba pagando para irse. Correu tras dela e, cando a alcanzou, á altura da igrexa, contoullo todo, así, nunha soa frase: "Levo toda a vida traballando e non xuntei máis que para unha habitación e un cabalo, pero quérote, quérote tanto que estou seguro de que te vou querer así toda a vida". Ela mirouno de esguello e respondeulle, cun español izado de dúbidas e uns ollos cheos de seguridade, "quero ter tres fillas".

"Por suposto, meu amor, por suposto".

O día que o coñecemos licenciábase a filla máis vella. "Dereito", fachendeaba el, "estudiome dereito". A do medio ía polo camiño, levaba dous anos cursando enxeñería mariña na universidade de Arica, e a máis pequena... "A máis pequena é a princesa da casa, aínda está no instituto pero vai facer algo grande, dígovolo eu, é lista como unha chispa". Foi o noso guía os dous primeiros días de excursións fóra de San Pedro e cando nos preguntou se podía traer a Cáterin á visita das lagoas dixemos enseguida que claro, que faltaría máis, e obligamos ao Pablín a cambiarse voluntariamente para a outra furgoneta da expedición e cederlle o seu posto. "É que é o noso aniversario, saben?", aclarounos a xeito de agradecemento, "mañá hai 25 anos que nos coñecemos".

A Cáterin era unha muller fermosísima, dunha beleza tan encandeante que casi mancaba ao mirala, pero decepcionounos un pouco o seu silenzo. "Para ser o amor da vida dun home que non cala un segundo, a esta gústalle mui pouco falar", bromeu anITA. "Ao mellor é precisamente por iso", contestoulle Eva Luna, "non lle dará tempo". O certo é que era un silenzo estraño, un silenzo tan profundo que nin sequera falaba cos ollos, pero el estaba tan contento por tela alí que conseguiu que deixaramos de lado os nosos comentarios maliciosos para escoitar as súas explicacións cheas de chiscadelas picantes para ela. Á tardiña, díxonos que nos quedaba a mellor experiencia da nosa estadía en Atacama, o anoitecer en Tebinquinche. Preparamos as nosas cámaras e, en canto abriu a porta da furgoneta, saímos disparadas na busca da mellor perspectiva. Foi daquela cando o oimos berrar ás nosas costas.

Ela calara para sempre, deixándoo deserto.

Los desiertos de atacama no son azules porque por
allá no voló el espíritu de J. Cristo que era un perdido

___
* Este é o cuarto capítulo dese proxecto que teño a medias con anITA para marzo. O segundo capítulo xa está no seu blog. O poema que lle dá título é de Raúl Zurita, "El desierto de Atacama (III)", e atoparédelo nos "Desiertos" do Purgatorio (1979)