Tiñamos un futuro por diante*

Si la vida es muerte entre paréntesis
nacer es la única victoria**

O cemiterio de Poconchile, de Ana López

Na vila todo o mundo sabía que o noso nacemento estaba marcado, que estabamos chamados a sacar ao noso pobo da enfermidade, da pobreza e da submisión. Chegamos á Acapacha co Challaco e as nosas nais non sobreviviron ao parto. Preñadas de sete meses, pasaron a noite preparando a ofrenda, pero nunca puideron levarlle a súa comida, a súa chicha, a súa coca e os seus cigarros á Pachamama. A morte foi o seu pago polo noso nacemento, así o entendeu o Mallku e así o entenderon os seus compañeiros. "A Pachamama é xenerosa, pero non dá nada de balde", oímoslles dicir aos nosos pais con cada novo cabodano.

Non hai outra explicación. Non pode habela.

Fomos criados xuntos. Neno e nena, río e monte, Mallku e T'alla, home e muller. Sempre os dous. Explicáronnos que debiamos estudiar a nosa lingua e a nosa cultura primeiro na nosa vila e despois nas dos arredores. Debiamos coñecernos ben nós mesmos para conseguir despois que os nosos fillos fosen coñecidos polos demáis habitantes da Apacha. Así debía ser e así o fixemos. Erguémonos cada día co primeiro raio do sol e deitámonos cada noite co derradeiro. Falamos con todos os habitantes do val. Escuitamos as súas dúbidas, as súas peticións, os seus consellos. Cultivamos millo, ají, quinoa, pataca e coca. Criamos polos e llamas. Taballamos o seu guano. E a súa lá. Tecémola, tinguímola e unímola nas sete cores da Wiphala. Diriximos, dende que tivemos control das nosas verbas, as cerimonias de culto ao Amaru, ao Mallku e á Pachamama. Finalmente, no décimo aniversario do noso primeiro Challaco, unimos a nosa sangue e a nosa alma, unímonos nós mesmos.

Porén, Malku negounos o froito do noso sangue, o aymara que estaba chamado a xunguir o noso tempo e o noso espazo co tempo e co espazo dos nosos antergos, a levar a nosa mensaxe aos outros habitantes do Acapacha e a traer así a saúde, a riqueza e a liberdade ao noso pobo.

"A Pachamama é xenerosa, pero non dá nada de balde", recordamos nós neste derradeiro aniversario daquela primeira unión, daquel primeiro intento.

Non hai outra explicación. Non pode habela.

Na vila todo o mundo sabía que o noso nacemento estaba marcado, incluso nós mesmos. E hoxe sabemos que tamén o estaba a nosa morte. Tiñamos un futuro por diante e hai cincuenta anos que as nosas nais deixaron dito cal era. Por iso erguemos na nosa casa o Arco, símbolo da semente que morre para producir nova vida e, co noso sacrificio, pedímoslle á Pachamama que poña en marcha o tempo da terra, o tempo que distribúe as estacións, o tempo que fecunda os campos, o tempo que debe curar as dores do noso pobo e fecundar os seus fillos, para que leven a todos os habitantes da Acapacha a nosa mensaxe de paz e liberdade.
___
* Este é o segundo capítulo dun dos proxectos que teño a medias con anITA para este mes de marzo. Neste caso, ameazamos con escribir unha serie de dez relatos por cabeza sobre outras tantas fotos das nosas viaxes austrais (que non astrais). O primeiro capítulo xa o publicou ela no seu blog.
** Verónica Zondek, “De cuerpos abatidos”, en Entre Lagartas (Lom, 1999)